مذهب جعفری/ ماموریت ویژه امام جعفرصادق(ع) در دوران امامتشان

کارگر آنلاین | حجت الاسلام بهاری با اشاره به اینکه مکتب تشیع در دوران امامت امام ششم دارای هویت شد، گفت: مواردی که در زندگی امام صادق(ع) مشاهده می کنیم نکات حساب شده ای است که مختص به یک زمان خاصی ندارد و می تواند در قرون و اعصار مختلف اثرگذاری داشته باشد.

 امام صادق(ع) روز ۱۷ ربیع الاول سال ۸۳ هـ ق در شهر مقدس مدینه به دنیا آمدند. حضرت در طول زندگی مبارک خود توانست نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را شروع نماید و پایه‌های علمی مکتب شیعه را محکم کند تا جایی که از مذهب شیعه اثنی عشری با عنوان «مذهب جعفری» و از آن حضرت با عنوان رئیس این مذهب یاد می‌شود.

 به مناسبت سالروز ولادت آن حضرت گفت و گویی با حجت الاسلام«ابراهیم بهاری»، کارشناس دینی پیرامون ویژگی های دوران امامت آن حضرت ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

در مورد ویژگی های دوران امامت امام جعفرصادق(ع) برایمان توضیحاتی بفرمایید؟

تعبیری که مقام معظم رهبری پیرامون زندگانی ائمه اطهار(ع) دارند، این است که می فرمایند، ائمه(ع) نمونه بارز انسان های کاملی هستند که از لحظه ای که امامتشان آغاز می شود، ۲۵۰ سال بلاانقطاع رفتارهایی از خودشان در جامعه بروز دادند که مجموعه احتیاجات بشر را برآورده می کند.ما در صلح، جنگ،اعتقاد،فرهنگ،علم، برخوردهای شخصی و اجتماعی و باورهای جامعه مجموعه رفتارهای علمی و الهی از این بزرگواران در طول اماتشان دیده ایم. یکی از این دوران های فاخر دوره امامت امام جعفرصادق(ع) است که وجود مبارکشان معروف است به شیخ ائمه(ع). زیرا که طولانی ترین و بیشترین دوره امامت مربوط به امامت آن حضرت بوده است.

حضرت بیش از ۳۰ سال امامت جامعه اسلامی را برعهده گرفتند و مجموعه کارهایی که جامعه اسلامی احتیاج داشت به عنوان رفتارعملی و سبک زندگی در این دوران پیاده کردند. آنچه که در قاعده فکری، فقهی، اجتماعی و ایدئولوژی در باب اصول و فروع  بود، حضرت در جامعه نشر دادند و شاگردانی بسیاری توسط حضرت تربیت شد، به طوری که مذهب و مکتب ما معروف به مکتب جعفری شد.

مهم ترین دستاورد دوران امامت آن حضرت چه بوده است؟

علمی که حضرت از خودشان به میراث گذاشتند، امروز به عنوان والاترین و کامل ترین علوم مورد احتیاج جوامع بشری می تواند مورد استفاده قرار گیرد.ما اگر صادقانه با یک نگاه روشنفکرانه و عالمانه به دوران حیات امام جعفرصادق(ع) نگاه داشته باشیم، می بینیم که قوی ترین و عالی ترین مکاتب علمی زمان ایشان در برابر علم آن حضرت سر تعظیم فرود آوردند. حضرت علوم روز را به گونه ای در جامعه دوران خودشان رواج دادند که از دورترین نقاط افرادی آمدند و بر مکتب آن امام جعفرصادق(ع) مهر تایید زده اند.

امام در طول امامتشان نقش برجسته‌ای در بسط و گسترش فرهنگ اسلام ناب داشته‌اند و در مکتب حضرت نه تنها شیعیان بلکه غیر از شیعیان نیز از محضر ایشان بهره می بردند.به عنوان مثال کسی مانند عنوان بصری که قریب ۹۰ سال از عمرشان را در یک مکتب و فرقه دیگر گذرانده بود، وقتی امام صادق(ع) را ملاقات می کند، در زمان کوتاهی، علوم بسیاری را از آن حضرت فرا می گیرند و به گفته خودش علمی که در حضور امام صادق(ع) کسب می کند، به اندازه آن سالها(۹۰ سال) که در مکتب دیگر بوده است، برتری دارد.در دوره امامت آن حضرت که مذاهب مختلفی در حال ظهور و بروز بودند، آنچه که مکتب تشیع را پایدار نگاه داشت، همان چیزی بود که به درون فرهنگ مردم راه پیدا کرد.

می توان گفت که بیان تفسیر جامع از معارف الهی، پرداختن به مسائل اعتقادی و عقلانی، بایسته‌های اخلاقی و مباحث فقهی مهمترین دستاوردهای امامت آن حضرت بوده است و در واقع می توان گفت که مکتب تشیع در دوران امامت امام ششم دارای یک هویت شد.شاگردان امام صادق(ع) با همه جایگاه ویژه ای که به عنوان صحابی داشتند، حضرت به آنها می فرمود که شما به دلیل نزدیکی به ما اگر از شما خطایی سربزند در روز قیامت دو برابر محاسبه می شود. امروز کسی که مدعی شیعه آن حضرت است به طور قطع باید با تفکرات آن حضرت آشنا باشد. عزت نفس، امانتداری و راستگویی، تلاش برای هدایت دیگران، ولایتمداری، رعایت آداب اخلاقی، تعاون و همیاری از مهمترین ویژگی‌های است که حضرت می فرمایند شیعیان واقعی باید داشته باشند.

ماموریت ویژه امام جعفرصادق(ع) در دوران امامتشان چه بود؟

وظیفه اصلی حضرت انسان سازی بود. با نگاه به زندگانی ائمه(ع) می بینیم که تمام هم و غم این بزرگواران این بود که انسان ها را به سمت خدا هدایت کنند و با عمل، خدا را به انسان ها بشناساند. در مکتب امام جعفرصادق(ع) کوچکترین توهین، جسارت، اهانت با مخالفین دیده نمی شود و اگر از صحابیشان کسی بود که به مخالفین اهانت می کرد، حضرت با آنها برخورد می کردند. در واقع مجموعه خط فکری ششمین امام شیعیان به گونه ای بود که حضرت تلاش داشتند از بعد ایجابی مکتب فکری خدا را به مردم معرفی کنند وهرگز با دیده سلبی وارد عمل نشدند و به گونه ای نبود که شخصیت طرف مقابل را تخریب کنند.

تربیت دهها هزار شاگرد و پیرو طرفدار آن حضرت نشان می دهد که حضرت تبیین کننده حقیقی قرآن کریم در جامعه بودند.

شیوه امام جعفرصادق(ع) برای حل مشکلات اقتصادی مردم چه بود؟

حضرت در دوران امامتشان افراد نیازمند و بی بضاعت بسیاری را کمک می کردند و به معیشت مردم دقت داشتند. با آنکه حکومت در دست امام صادق(ع) نبود، ولی دلسوزی نسبت به مشکلات نشان می دادند و شیعیان را به این مسئله دعوت می کردند که دلسوز هم باشند و تاکید داشتند که اگر دلسوزی در جامعه ریشه گرفت و مهربانی و محبت مردم نسبت به یکدیگر بیشتر شد، پروردگار عالم نیز رحمش به آن جامعه زیاد و بلا از آن جامعه دور می شود.

 در روایات آمده است، کسی از امام جعفر صادق(ع) پولی قرض گرفت و رفت که تجارتی انجام دهد، بعد از آنکه از تجارت برگشت، پول تجارتش چند برابر شد و خواست که به حضرت پس دهد و گفت که جنسی که درمدینه خریده بودم  و برای فروش به دمشق بردم به دلیل احتیاج و تقاضای بسیار مردم دوبرابرقیمت فروختم. امام از اقدام وی برآشفت و به وی گفت که تو خون مسلمین را در شیشه کرده ای و نسبت به مسلمین جفا کردی. من هرگز به این پول دست نمی زنم و فقط  پول خودم را برمی دارم. امیدوارم که  درآمد حاصل از این تجارت دامان تو را نگیرد و زندگی تو را نسوزاند، زیرا زندگیت را نسبت به ظلمی که به مسلمین مرتکب شدی آلوده کردی.

این خط فکری یک خط فکری دلسوزانه است که ازمکتب امام جعفرصادق(ع) به جامعه ما به ارث مانده است و ضرورت دارد که افراد جامعه ما عامل به این افکار و آرا شوند و فقط شنوده نباشد، اخلاق آن حضرت را الگوی زندگی خودشان قرار دهند.تاجر، کاسب، کارمند، کارگزار و مدیران ما باید دستورات امام در رفتارش بروز و ظهور داشته باشد. امام صادق(ع) فرمودند:«کونُوا لَنا زَیْناً وَ لا تَکونُوا عَلَیْنا شَیْناً»، شیعه من باید باعث سربلندی من باشند، نه باعث سرافکندگی من». 

مواردی که در روایات و در ابعاد مختلف زندگی حضرت مشاهده می کنیم، نکات حساب شده ای است که مختص به یک زمان خاصی ندارد و می تواند آثار خودش را در قرون و اعصار نشان دهد. شیعیان آن حضرت می تواند با عملشان این خط فکری را به عالم صادر کنند.

 در عصر کنونی کدام مشکل جامعه ما با الگوبرداری از مکتب امام جعفرصادق(ع) حل می شود؟

 اگر مجموعه رفتارهای افراد جامعه با الگوبرداری از سبک و سیاق زندگی ائمه اطهار(ع) باشد،همه مشکلات جامعه ما حل می شود. استکبارستیزی، ایستادگی و در مقابل دشمن کوتاه نیامدن، دلسوزی به یکدیگر و اینکه درد دیگران را درد خودمان بدانیم، محورهایی است که در مکتب و سبک زندگی امام صادق(ع) نمود و بروز داشته است.ما یک مورد سراغ نداریم که ائمه اطهار(ع) در مقابل مردم  به فرزندانشان امتیازات ویژه قائل باشند. در مکتب امام جعفرصادق(ع) هم موردی ندیده ایم که به  صحابیشان نگاه ویژه ای داشته باشند.

در بعد مشکلات معیشتی که امروز مردم ما با آن درگیر هستند، اگر مسئولین به مکتب آن حضرت رجوع کنند، به طور قطع دردها و مشکلات از جامعه رخت برمی بندند.